Türkiye ekonomisi yüzde 4 büyüdü

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yılın üçüncü çeyreğine ilişkin gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) verilerini açıkladı. 

Buna göre, üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla, yılın üçüncü çeyreğinde, geçen yılın aynı dönemine göre, sabit fiyatlarla yüzde 4'lük artışla 34 milyar 934 milyon lira, cari fiyatlarla yüzde 12,1'lik artışla 518 milyar 637 milyon lira oldu. 

Bu yılın 9 aylık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayrisafi yurtiçi hasıla yüzde 3,4’lük artışla 97 milyar 235 milyon lira, cari fiyatlarla da yüzde 11,1’lik artışla 1 trilyon 445 milyar 614 milyon lira oldu.

Tarım sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, yılın üçüncü çeyreğinde, geçen yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla yüzde 11,1'lik artışla 5 milyar 289 milyon lira, cari fiyatlarla yüzde 20,1'lik artışla 65 milyar 710 milyon lira olarak gerçekleşti. 

Sanayi sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, aynı dönemde sabit fiyatlarla yüzde 1,5'lik artışla 10 milyar 364 milyon lira, cari fiyatlarla yüzde 7,5'lik artışla 112 milyar 917 milyon lira oldu. 

Hizmet sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, söz konusu dönemde sabit fiyatlarla yüzde 5 artarak 19 milyar 783 milyon liraya, cari fiyatlarla yüzde 11,2 yükselerek 283 milyar 360 milyon liraya çıktı.

Türkiye ekonomisi 2015 yılı birinci çeyreğinde yüzde 2,5 ve ikinci çeyreğinde yüzde 3,8 büyüme kaydetmişti. Geçen yılın tamamında ise büyüme yüzde 2,9 olarak gerçekleşmişti. 

Üst üste 24 çeyrek büyüdük

Açıklanan sonuçlara göre, Türkiye ekonomisi, bu yılın üçüncü çeyreğinde gayri safi yurtiçi hasıladaki yüzde 4'lük artışla üst üste 24 çeyrek büyümüş oldu.

Türkiye ekonomisi, bu dönemde yüzde 4 büyüdü. Üçüncü çeyrekte GSYH cari fiyatlarla 2014 yılının üçüncü çeyreğine göre yüzde 14 düşüşle 184 milyar 169 milyon dolar oldu. Geçen yılın üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla GSYH, 214 milyar 106 milyon dolardı.

Türk lirası bazında bakıldığında ise cari fiyatlarla GSYH, geçen yılın üçüncü çeyreğine göre yüzde 12,1 artarak, 518 milyar 637 milyon lira oldu. Söz konusu rakam, 2014 yılının üçüncü çeyreğinde 462 milyar 509 milyon lira seviyesindeydi. 

Bu yılın 9 aylık döneminde ise cari fiyatlarla GSYH, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 9,3 gerileyerek 545 milyar 946 milyon dolar, Türk lirası bazında da yüzde 11,1 artışla 1 trilyon 445 milyar 614 milyon lira oldu.

Büyüyen sektörler

Üçüncü çeyrekte sektörel bazda cari fiyatlarla en yüksek büyüme hızı, yüzde 20,1 ile tarım, ormancılık ve balıkçılık sektöründe kaydedildi. Bu sektörü, yüzde 19,5 ile su temini, kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri, yüzde 19 ile de kamu yönetimi ve savunma:zorunlu sosyal güvenlik izledi.

 En küçük büyüme ise yüzde 1,5 ile hane halklarının işverenler olarak faaliyetlerinde görüldü. Madencilik ve taşocakçılığı sektörü de yüzde 3,9 daraldı.

Hane halklarının nihai tüketim harcamaları yüzde 3,4 arttı

Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH, üçüncü çeyrekte geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5,4’lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre yüzde 1,3 arttı.

Hane halklarının nihai tüketim harcamaları üçüncü çeyrekte sabit fiyatlarla yüzde 3,4'lük artışla 22 milyar 616 milyon lira, cari fiyatlarla yüzde 10,6'lık artışla 332 milyar 514 milyon liraya yükseldi.

Devletin nihai tüketim harcamaları söz konusu dönemde sabit fiyatlarla yüzde 7,8 artarak 3 milyar 566 milyon lira, cari fiyatlarla yüzde 15,7'lik artışla 74 milyar 846 milyon lira olarak gerçekleşti.

Sabit fiyatlarla gayrisafi sabit sermaye oluşumu üçüncü çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 0,5 düşüşle 7 milyar 369 milyon liraya geriledi. Cari fiyatlarla ise yüzde 7,2 artışla 91 milyar 219 milyon liraya ulaştı. 

Mal ve hizmet ihracatı, yılın üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine kıyasla sabit fiyatlarla yüzde 0,6'lık azalışla 8 milyar 936 milyon liraya düşerken, cari fiyatlarla ise yüzde 17 artarak 151 milyar 152 milyon liraya çıktı. Mal ve hizmet ithalatı da sabit fiyatlarla yüzde 1 düşüş göstererek 8 milyar 609 milyon liraya gerilerken, cari fiyatlarla yüzde 9,8'lik artışla 151 milyar 820 milyon liraya yükseldi.

Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek'in değerlendirmesi

Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, yaptığı yazılı açıklamada, bugün açıklanan 3. çeyrek büyüme verilerini değerlendirdi.

Türkiye ekonomisinin bu yılın üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 4 ile beklentilerin üzerinde, yılın 9 ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3,4 büyüdüğünü anımsatan Şimşek, yılın üçüncü çeyreğindeki büyümenin özel sektör talebi öncülüğünde gerçekleştiğini vurguladı. 

Şimşek, 2015 yılında çok zor bir konjonktürde Türkiye'nin başarılı bir büyüme performansı sergilediğine dikkati çekerek, '2015 yılında iki seçim nedeniyle oluşan siyasi belirsizliklere, Fed’in faiz artırım beklentisiyle küresel finansal piyasalardaki dalgalanmaya, komşu ülkelerde artan jeopolitik gerginliğe, en büyük ticaret ortağımız olan AB’deki ekonomik sorunlara ve dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan Çin’deki yavaşlamaya rağmen elde ettiğimiz ekonomik büyüme yadsınamayacak bir başarıdır' değerlendirmesinde bulundu.

Yüzde 3,5-4 civarındaki büyümenin, 2015 yılında Türkiye ekonomisinin Çin ve Hindistan hariç gelişmekte olan ekonomilere göre yaklaşık 2 kat veya daha hızlı büyümesi anlamına geldiğini ifade eden Şimşek, 2016 yılının ise çok daha iyi olacağını, reformların hayata geçirileceğini ve büyüme potansiyelinin artırılacağını bildirdi. 

Şimşek, Türkiye ekonomisinin yüksek istihdam yaratmaya devam ettiğini belirterek, şunları kaydetti:

'Kasım seçimleri sonrası ülkemizde siyasi görünümün iyileşmesi ve dört yıllık iktidar döneminde reformları hızla uygulamaya koyacak olmamız, orta vadede gelişmiş ülkelerle arayı kapatmaya devam edeceğimizi göstermektedir. Küresel kriz sonrası dönemde yaklaşık 6,4 milyon kişiye, son bir yılda ise 800 binin üzerinde yeni istihdam yarattık. Orta-uzun vadede, özellikle genç ve kadınların istihdamına yönelik uygulamalarımızla yüksek düzeyde iş imkanı oluşturmaya devam edeceğiz. Türkiye ekonomisi reformlar ve güçlü temelleriyle gelişmekte olan ülkelerden pozitif yönde ayrışmaktadır. Emtia ihracatçıları düşük piyasa fiyatları sebebiyle yüksek bütçe açığı verirken, bu yıl ülkemiz genel devleti dengede, yani sıfır açıkla kapatacaktır. Kalkınma ve refahın iki temel bileşeni olan siyasi istikrar ve reform hükümeti sayesinde ülkemizin ekonomik görünümü pozitife dönmüştür.'

Gelecek yıllarda da maliye politikasında sıkı duruşa devam edeceklerini vurgulayan Şimşek, bunun Türkiye’nin iki temel sorunu olan cari açık ve enflasyonla mücadelede yardımcı olacağını, uygulamaya konulacak 2. ve 3. nesil reformlar için gerekli mali alanı sağlayacağını belirtti.

Şimşek, bu reformlar sayesinde Türkiye’nin küresel rekabet zincirinde yukarı çıkmasını sağlayacaklarının altını çizerek, 'Sürdürülebilir büyüme oranını artıracağız ve orta vadede cari açığın milli gelire oranını yüzde 3’ün altına indireceğiz' ifadesini kullandı.

Maliye Bakanı Naci Ağbal'ın değerlendirmesi

Maliye Bakanı Naci Ağbal, yaptığı yazılı açıklamada, bugün açıklanan 3. çeyrek büyüme rakamlarını değerlendirdi. 

Siyasi belirsizlik, artan jeopolitik gerginlikler ve küresel finansal piyasalardaki dalgalanmalar nedeniyle güven ortamının önemli ölçüde bozulduğu üçüncü çeyrekteki yüzde 4'lük büyüme rakamının önemine değinen Ağbal, bu dönemde büyümeye net ihracatın katkısının 0,1 puan, iç talebin katkısının da 3,9 puan olduğunu ifade etti.

 Bu dönemde büyümeye en büyük katkı yapan iç talep bileşeninin 3 puan ile 'tüketim' olduğunun altını çizen Ağbal, '1 Kasım seçim sonuçları ile siyasi belirsizliğin son bulması, hem tüketici hem de reel sektör güvenini büyük bir hızla artırmıştır. Öte yandan başta sanayi üretimi olmak üzere satın alma yöneticileri endeksi (PMI) ve kapasite kullanım oranı gibi son çeyreğe ilişkin göstergeler de bu dönemde ekonomik aktivitede hızlanmaya işaret etmektedir. Son çeyreğe ilişkin bu olumlu görünüm yıl sonu büyümesinin OVP'de beklediğimiz yüzde 3'ün üzerinde olabileceğini göstermektedir' değerlendirmesinde bulundu.

Ağbal, son 13 yılda uygulamaya konulan yapısal reformlar sayesinde Türkiye ekonomisinin temellerinin sağlam olduğuna işaret ederek, güçlü mali dengeler, sağlıklı bankacılık ve dinamik özel sektör ile artan istihdamın bunun ispatı olduğunu belirtti. 

Orta ve uzun vadede sürdürülebilir yüksek büyüme patikasına geçebilmek için öncelikli yapısal reformları hızla uygulamaya koyacaklarına vurgu yapan Ağbal, 'Bu yolda en büyük dayanağımız halkımızın bize verdiği büyük destekle oluşan siyasi güven ortamıdır' ifadesini kullandı. 

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık'ın değerlendirmesi

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık, yazılı açıklamasında, yılın 3. çeyreğine ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla verilerini değerlendirdi. 

Türkiye ekonomisinin 2015'in üçüncü çeyreğinde beklentileri aşarak yüzde 4 büyüme kaydettiğini anımsatan Işık, 'Yıl sonu itibarıyla Orta Vadeli Program'da yer alan büyüme hedefini rahatlıkla yakalayacağımız, hatta bu hedefin üstüne çıkacağımız görülmüştür' değerlendirmesinde bulundu.

Işık, seçim öncesi dönemde hem dış piyasalarda hem de iç siyasette yaşanan gelişmelere rağmen gerçekleşen büyümenin ciddi başarı olduğunu ve Türkiye'nin temel dinamiklerinin sağlamlığını gösterdiğini kaydetti.

Tarımın geçen yılki kuraklık nedeniyle büyümede etkili olduğunu vurgulayan Işık, açıklamasında şu ifadelere yer verdi:

'Sanayi sektörü hem seçim öncesi belirsizliğin etkisi hem de çalışılan gün sayılarının önceki döneme göre az olması nedeniyle düşük bir performans sergilemiş gibi görünüyor. Ancak takvim etkilerinden arındırılmış rakamlarla baktığımızda imalat sanayindeki büyümenin de aslında güçlü olduğunu görüyoruz. Son çeyrekte, hem seçim sonrasında güven ortamının sağlanması hem de çalışılan gün sayısının geçen yılın aynı dönemine göre artacak olması nedeniyle, sanayi büyümesinde ciddi artışlar görülecek ve ülke büyümesinin öncüsü yine sanayi üretimi olacaktır. Nitekim bu durumun ilk işareti arındırılmamış rakamlarla yüzde 14,7 büyüyen ekim ayı sanayi üretim endeksinde görülmüştür. Harcamalar tarafından baktığımızda, milli gelir içindeki ağırlığından dolayı büyümeye en büyük katkıyı tüketim verirken, yatırımlarda azalma görülmüştür. Yatırımlardaki negatif yönlü katkı dördüncü çeyrek itibarıyla değişecek ve büyümeye olumlu yönde destek vermeye devam edecektir.'

Fikri Işık, ülkenin tekrar hızlı büyümenin yaşandığı ve yatırımların arttığı döneme girdiğine işaret ederek, 'Türkiye, hem 2015'i hem de 2016 yılını beklentilerin ötesinde büyüme rakamlarıyla kapatacaktır' değerlendirmesinde bulundu.

Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz'ın değerlendirmesi

Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, yaptığı yazılı açıklamada, yılın üçüncü çeyreğine ilişkin büyüme rakamlarını değerlendirdi.

Yılın üçüncü çeyreğinde gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH) piyasa beklentilerinin üstünde yüzde 4 artış kaydettiğini anımsatan Yılmaz, 'Küresel kriz sonrasında 24 çeyrek boyunca Türkiye ekonomisi büyümesini sürdürmektedir. Dünya ekonomilerinde ABD, Çin, Hindistan hariç sınırlı büyüme hızları söz konusudur. Avro alanında birçok ülkede büyüme hızları üçüncü çeyrek için bu seviyenin oldukça gerisindedir. Bu gelişme ile birlikte Orta Vadeli Program'da (OVP) yer alan yıllık yüzde 3 büyüme oranının rahatlıkla gerçekleşeceği, büyümenin bu oranın üzerine çıkabileceği görülmektedir' ifadelerini kullandı.

Yılmaz, üçüncü çeyrekte büyümenin kaynaklarının üretim yönünden tarım ve hizmetlerde yüksek katma değer artışları, talep yönünden ise özel tüketimdeki artış olduğunu belirterek, şunları kaydetti:

'Özel tüketim artışı ise yüzde 3,4, büyümeye katkısı yüzde 2,2 olmuştur. Büyümeye katkılar net ihracatta yüzde 0,1, stokta yüzde 1'dir. İthalattaki gerileme ihracattaki azalmayı aşınca net ihracatın büyümeye katkısı üçüncü çeyrekte 0,1 puan olmuştur. Özel kesim yatırımları üçüncü çeyrekte yüzde 0,7 azalmıştır. Özel kesim makine-teçhizat yatırımlarında azalma yüzde 1,9 olmuştur. 1 Kasım seçimleri ile azalan belirsizliklerin ve sağlanan siyasi istikrarın önümüzdeki dönemde özel kesim yatırımlarında olumlu yönde yansıması beklenmektedir. Yılın ilk yarısında olduğu gibi yurt içi talep kaynaklı büyüme söz konusudur. Otomotiv üretim ve satışları, beyaz eşya satışları ile konut satışları yurt içi üretim ve talebi destekleyen göstergeler olmuştur. Üçüncü çeyrekte sanayide takvim etkisinden arındırılmış brüt maaş-ücret endeksi yüzde 14,1 artarak bu büyümeyi desteklemiştir.'

Cevdet Yılmaz, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış GSYH'nin, üçüncü çeyrekte bir önceki döneme göre yüzde 1,3 artış gösterdiğini vurgulayarak, '3. çeyrek verileri ve 1 Kasım sonrası oluşan ortam yılın genelinde yüzde 3'ü aşacak bir büyümeyi işaret etmektedir' ifadesini kullandı.

Tarım, sanayi ve hizmet sektörlerindeki katma değer artışlarına değinen Yılmaz, üçüncü çeyrekte yurt içi talepte canlanma gözlendiğine de dikkati çekti. Yılmaz, 'Toplam tüketim, bu yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 3 artarken, toplam sabit sermaye yatırımları özel kesim kaynaklı olmak üzere yüzde 0,5 azalmıştır. Aynı dönemde özel tüketim yüzde 3,4 artmıştır. Toplam yurtiçi nihai talep (stok hariç) ise söz konusu dönemde yüzde 2,9 artmıştır. Özel tüketimde artış hizmetler sektörü kaynaklıdır. Özellikle sağlık (yüzde 9), ulaştırma-haberleşme (yüzde 13,3), lokanta ve oteller (yüzde 5,9) sektörlerinde harcama artışları gerçekleşmiştir' değerlendirmesinde bulundu.

Yılmaz, özel sabit sermaye yatırımlarında ikinci çeyrekte kaydedilen artışın üçüncü çeyrekte yerini azalmaya bıraktığına işaret ederek, 'Bu dönemde özel yatırımlar da yüzde 0,7 azalma kaydetmiştir. Özel kesim makine-teçhizat yatırımlarında azalma yüzde 1,9 olmuştur. Özel inşaat yatırımlarında ise yüzde 1,5 artış söz konusudur. Kamu tüketimi yüzde 7,8, kamu sabit sermaye yatırımları ise yüzde 0,5 artmıştır' ifadelerine yer verdi.